Od czego zależy wysokość odszkodowania i zadośćuczynienia za uszczerbek na zdrowiu?

Odszkodowanie i zadośćuczynienie to dwie zbliżone do siebie instytucje prawne, których zadaniem jest rekompensata poszkodowanym i pokrzywdzonym doznanych szkód lub krzywd, w tym również za uszczerbek na zdrowiu. Co to jest odszkodowanie i czym różni  się od zadośćuczynienia? Czym jest zadośćuczynienie za uszczerbek na zdrowiu i jaką może przyjmować wysokość? Dlaczego odszkodowanie za uszczerbek na zdrowiu nie jest formalnie poprawnie sformułowanym terminem?

Odszkodowanie i zadośćuczynienie za uszczerbek na zdrowiu

Obie instytucje prawne funkcjonują zarówno w systemie prawa cywilnego, w którym mogą stanowić podstawy roszczenia kierowanego do sądu, jak i w prawie karnym, w którym stanowią osobne środki kompensacyjne, mogące zostać nałożone w wyroku na oskarżonego.

Najczęściej stanowią one przedmiot zainteresowania osób, które odniosły uszczerbek na zdrowiu, poniosły szkodę na mieniu albo doznały szkody o charakterze niematerialnym (krzywdy). Odszkodowanie i zadośćuczynienie za uszczerbek na zdrowiu przyjmują postać finansową, czyli stanowią rodzaj zapłaty na rzecz pokrzywdzonych (w procesie karnym) i poszkodowanych (w procesie cywilnym).

Od czego jednak zależy wysokość zadośćuczynienia za uszczerbek na zdrowiu a od czego odszkodowania? Wszystko – jak to zwykle w kwestiach prawnych bywa – zależy od konkretnego przypadku.

Co to jest odszkodowanie?

Udzielenie odpowiedzi na pytanie, czym jest odszkodowanie oraz jaka może okazać się  jego wysokość jest stosunkowo proste. Odszkodowanie stanowi bowiem formę rekompensaty szkody, a więc uszczerbku na mieniu, czyli z czymś z definicji niemal możliwym do wycenienia.

Odszkodowanie za uszczerbek na zdrowiu nie przysługuje nikomu?

Zaznaczyć należy, że wbrew powszechnemu przekonaniu, odszkodowanie za uszczerbek na zdrowiu formalnie nie przysługuje nikomu, ponieważ odszkodowanie jako takie dotyczy jedynie szkód materialnych. Ustalenie wartości uszczerbku na zdrowiu (w wymiarze czysto materialnym) jest zaś niemożliwe. W modelowym przypadku, a więc uznania, że to wyłącznie sprawca swoim zachowaniem doprowadził do powstania szkody, odszkodowanie powinno pokryć wartość tej szkody w całości.

Przykładowo – w przypadku uszkodzenia drzwi samochodu, odszkodowanie powinno wynieść dokładnie tyle, ile wyniósł koszt ich naprawy, a także wszelkich innych niezbędnych wydatków, które właściciel auta poniósł przy ich naprawie. Zatem należy tutaj także wliczyć koszt wypożyczenia auta zastępczego w przypadku potrzeby zostawienia samochodu w warsztacie na kilka dni.

Wysokość szkody, czyli ile można otrzymać za poniesione straty?

Niezmiernie istotną kwestię w takich przypadkach stanowi udowodnienie wysokości szkody, ponieważ to na tej podstawie sąd określa wysokość należnej kwoty. Pomocne będą zatem wszelkie faktury i rachunki, które wystawili na rzecz poszkodowanego usługodawcy likwidujący skutki powstałej szkody, gdyż będą stanowiły udokumentowanie poniesionych wydatków.

Nie trzeba jednak oczekiwać rozpoczęcia dochodzenia odszkodowania aż to chwili, w której szkoda została usunięta. Jeśli do tego nie doszło, koszt zlikwidowania szkody może zostać oszacowany w toku procesu przez biegłego rzeczoznawcę, który ma na uwadze wszelkie aspekty zdarzenia. Przede wszystkim zakres szkody oraz przedmiot, na którym powstała, bezstronnie ustali jej wartość. Takie ustalenie, przekazane sądowi w formie opinii, będzie stanowiło bardzo wiarygodny dowód w sprawie.

Co to jest zadośćuczynienie?

Dużo trudniej przedstawia się kwestia należnego osobom pokrzywdzonym zadośćuczynienia. Przyznawane jest ono za krzywdę, czyli szkody niematerialne (a zatem także uszczerbek na zdrowiu), których katalog nie jest zamknięty.

Za krzywdy uznaje się przede wszystkim uszczerbki na zdrowiu, ale także ich konsekwencje. Do tych ostatnich możemy zaliczyć m.in. odczuwany (na przykład na skutek wypadku samochodowego) ból, podjęta rehabilitacja, niedogodności związane z ograniczeniem zdolności ruchowych, trwała utrata sprawności ciała, cierpienia fizyczne i psychiczne, w tym także depresja po utracie kogoś bliskiego. Nie wymaga wiedzy prawniczej stwierdzenie, że wyżej wymienione przykłady stanowią elementy trudne do wycenienia, a w przekonaniu wielu są wręcz bezcenne.

Od czego zależy wysokość zadośćuczynienia za uszczerbek na zdrowiu?

Sąd każdorazowo przeprowadza wnikliwą analizę zdarzenia, które doprowadziło do powstania krzywdy, ocenia rozmiar odniesionego uszczerbku na zdrowiu oraz jego skutków. W zależności od tego, co spotkało osobę poszkodowaną, wysokość przyznanego zadośćuczynienia może wynieść od kilku do nawet kilkuset tysięcy złotych.

Na pytanie o wysokość zadośćuczynienia za uszczerbek na zdrowiu nie sposób jednak udzielić odpowiedzi bardziej szczegółowej, gdyż zależy to już wyłącznie od indywidualnej sytuacji i szczegółów konkretnej sprawy.

Tabele procentowego uszczerbku na zdrowiu

Przede wszystkim nie będą stanowiły jednoznacznych wskazówek przyjęte przez ubezpieczycieli tzw. tabele procentowego uszczerbku na zdrowiu. Ubezpieczyciele przyjmują je wyłącznie na użytek wewnętrzny, celem usprawnienia i przyspieszenia prowadzonych przez siebie procesów likwidacji szkód na etapie przedsądowym.

Określone przez zakłady ubezpieczeń w tabelach procenty doznanego uszczerbku na zdrowiu nie są w żaden sposób wiążące dla sądu. Ostateczne ustalenie kwoty zadośćuczynienia za uszczerbek na zdrowiu zależy wyłącznie od okoliczności sprawy, które podlegają ocenie przez sąd, przeprowadzonej w oparciu o dotychczasowe orzecznictwo, przyjętą praktykę sądową oraz wiedzę i doświadczenie życiowe sądu.

Zostałem poszkodowany – jakiego odszkodowania żądać?

To bardzo trafne pytanie, które zadawało sobie zapewne wielu pokrzywdzonych. Jakiego stopnia uszczerbkiem na zdrowiu jest złamanie nogi? Jak wysokie zadośćuczynienie przysługuje po śmierci bliskiej osoby w wypadku drogowym?

Nie ma żadnego ograniczenia w wysokości żądanych kwot – można wnieść o zasądzenie na rzecz osoby pokrzywdzonej nawet kilku milionów złotych. Należy jednak pamiętać o dwóch kwestiach:

1. Wysokość żądania ma bezpośredni wpływ na wysokość uiszczanej przy wnoszeniu pozwu opłaty. Im wyższe żądanie, tym wyższa opłata.
2. Im wyższe będzie żądanie, tym większa szansa, że ostatecznie osoba je wnosząca przegra w jakiejś części sprawę. Wówczas będzie ona zobowiązana do poniesienia w tej części kosztów procesu, w tym kosztów reprezentacji pozwanego, jeżeli zaangażuje do obrony jego praw adwokata albo radcę prawnego. Niewskazane jest zatem żądanie zasądzenia na swoją rzecz „na wszelki wypadek” zbyt dużej kwoty, aby sąd „mógł ewentualnie trochę obniżyć” wskazaną przez nas kwotę. Za każdym razem, kiedy sąd zasądzi nam mniej, niż żądaliśmy w pozwie, co do zasady wygraną sprawę także przegrywamy (w części, w której sąd nie uznał naszego roszczenia).

Przykład: jeśli zażądamy miliona złotych za uszczerbek na zdrowiu, który nie był tak dotkliwy, a sąd przyzna nam zaledwie 50 tys., to choć mieliśmy rację co do zasady słuszności naszego żądania, sprawę wygramy zaledwie w 5%, a przegramy aż w 95%!

Jak wycenić własną krzywdę?

Wycenienie własnej krzywdy może nie być zadaniem łatwym, dlatego warto skorzystać z pomocy profesjonalistów. Adwokaci i radcowie prawni zajmują się takimi sprawami na co dzień, wiedzą na ten temat dużo więcej, niż przeciętny Kowalski. Dlatego przed podjęciem jakichkolwiek działań w zakresie dochodzenia zadośćuczynienia za uszczerbek na zdrowiu, warto udać się do prawnika po pomoc prawną.

Autor: Maciej Sobczak

Adwokat kancelarii prawnej LEXBRIDGE z Wrocławia specjalizujący się w prawie karnym.