Ustalenie kontaktów rodziców z dzieckiem i konsekwencje ich niewykonywania

W przypadku rozejścia się małżonków posiadających dzieci, jedną z najważniejszych kwestii do rozstrzygnięcia pozostaje ustalenie kontaktów z dzieckiem. Zgodnie z art. 113 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej k.r.o.) „rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktu.” Ustawodawca wyodrębnił różne formy, jakie może przybrać kontakt rodziców z dziećmi:

• Osobiste kontakty z dzieckiem związane z przebywaniem z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu).
• Kontakty z dzieckiem utrzymywane za pomocą dostępnych środków komunikacji, tj. wymiana korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej (za pośrednictwem wiadomości e-mail, wiadomości sms).

Zgodne z prawem zabezpieczenie kontaktów z dzieckiem

Podkreślić w tym miejscu należy, że zabezpieczenie kontaktów z dzieckiem jest niezależne od wykonywania władzy rodzicielskiej. Oznacza to, że prawo do utrzymywania kontaktów z dzieckiem ma nawet rodzic, który nie wykonuje władzy rodzicielskiej (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 1968 r., wydana w sprawie o sygn. akt III CZP 70/66).

Wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem

Kwestię zabezpieczenia kontaktów z dzieckiem rozstrzyga sąd w ramach sprawy o rozwód, chyba że zgodnie z wnioskiem rodziców, nie będą oni wnosić o orzekanie o tych kontaktach. Problem dotyczący kontaktów rodziców z dzieckiem pojawia się najczęściej w sytuacji, kiedy rodzice dziecka są po rozwodzie i dziecko ma miejsce stałego pobytu przy jednym z rodziców. Wówczas, o kontakcie dziecka z drugim rodzicem (tym, z którym dziecko nie przebywa na stałe) decydują rodzice wspólnie, a dopiero wtedy, gdy nie mogą dojść w tej kwestii do porozumienia – rozstrzyga sąd (art. 1131 k.r.o.).

Wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem podlega opłacie w wysokości 40 zł, a sprawę rozpoznaje sąd rejonowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka.

Kontakty z dzieckiem a postanowienie sądu

W postanowieniu dotyczącym ustalenia kontaktów rodzica z dzieckiem sąd szczegółowo określa dni kontaktu, zakres godzinowy oraz wyznacza inne zasady, na jakich kontakt powinien być realizowany.

Przykładowo, sąd może ustalić, że kontakt rodzica (z którym dziecko na stałe nie zamieszkuje) z dzieckiem będzie odbywać się w każdy wtorek i czwartek w godzinach od 15:00 do 20:00, w co drugi weekend w godzinach od 9:00 w piątek do 18:00 w niedzielę poza miejscem zamieszkania dziecka. Częstotliwość kontaktów rodzica z dzieckiem, zakres czasowy ustalonego kontaktu oraz odbywanie ww. kontaktu w miejscu zamieszkania dziecka lub poza miejscem zamieszkania dziecka sąd rozpatruje w każdej sprawie indywidualnie, głównie ze względu na wiek dziecka.

Kontakty z dzieckiem a obowiązek wykonywania postanowień sądu

Zarówno rodzic, który jest uprawniony do realizowania kontaktów z dzieckiem, jak i rodzic, z którym dziecko na stałe zamieszkuje, są zobowiązani do wykonywania postanowienia sądu o ustaleniu kontaktów z dzieckiem, bowiem za brak wywiązania się z powyższego grożą konsekwencje prawne i finansowe.

Zgodnie z treścią przepisu art.  59815 § 1 k.p.c. „Jeżeli osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje, nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy, uwzględniając sytuację majątkową tej osoby, zagrozi jej nakazaniem zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku.”

Z kolei §2 ww. przepisu stanowi, że: „Jeżeli osoba uprawniona do kontaktu z dzieckiem albo osoba, której tego kontaktu zakazano, narusza obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy zagrozi tej osobie nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej na rzecz osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje, stosując odpowiednio przepis § 1.”

Zagrożenie nakazaniem zapłaty uregulowane w przepisach powyższych stanowi „ostrzeżenie” dla rodzica, który nie wywiązuje się z postanowienia sądu o ustaleniu kontaktów z dzieckiem i jest pierwszym etapem do późniejszego nakazania mu  zapłaty określonej sumy pieniężnej. „Jeżeli osoba, której sąd opiekuńczy zagroził nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, nie wypełnia nadal swego obowiązku, sąd opiekuńczy nakazuje jej zapłatę należnej sumy pieniężnej, ustalając jej wysokość stosownie do liczby naruszeń.” (art. 59815  k.p.c.).

Zwrot kosztów za niezrealizowany kontakt z dzieckiem

Oprócz powyższego, rodzic który nie realizuje ustalonego sposobu wykonywania kontaktów z dzieckiem jest narażony również na obowiązek zwrotu kosztów, które drugi rodzic poniósł w związku z przygotowaniem kontaktu. W myśl przepisu art. 59817 § 1 k.p.c. „Jeżeli do kontaktu nie doszło wskutek niewykonania lub niewłaściwego wykonania przez osobę, pod której pieczą dziecko pozostaje, obowiązków wynikających z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy przyzna od tej osoby uprawnionemu do kontaktu zwrot jego uzasadnionych wydatków poniesionych w związku z przygotowaniem kontaktu, w tym kosztów, o których mowa w art. 5821 § 2 pkt 1.”

Zgodnie z taką kodeksową regulacją, rodzic, który nie dopełnił ciążących na nim obowiązków będzie zobowiązany do zwrotu drugiemu rodzicowi poniesionych kosztów, wskutek przygotowania do zrealizowania kontaktu z dzieckiem, mogą to być m.in.: koszty podróży i pobytu dziecka, a także koszty powrotu do miejsca stałego pobytu.

Autor: Natalia Szybajło