Co oznacza ograniczenie funkcjonowania żłobków i klubów dziecięcych w czasie pandemii?

Do dnia 9 kwietnia 2020 r. ograniczenia w funkcjonowaniu żłobków i klubów dziecięcych obowiązywały na podstawie poleceń właściwych wojewodów. W oparciu o art. 11 specustawy COVID-19 (Dz. U 2020, poz. 374) wojewodowie polecali  wójtom, burmistrzom i prezydentom miast zawieszenie działalności żłobków oraz klubów dziecięcych prowadzonych przez j.s.t. i podjęcie działań zmierzających do zawieszenia działalności żłobków niepublicznych.

Ograniczenie funkcjonowania żłobków i klubów dziecięcych

Między innymi z uwagi na wątpliwości konstytucyjne co do możliwości wprowadzania ograniczeń w tej formie, dnia 10.04.2020 r. przyjęto rozporządzenie MRPiPS z 10.04.2020 r. (Dz. U. 2020, poz. 652) w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania form opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (dalej: „rozporządzenie z 10.04.2020 r.”).

Największą konsternację wśród właścicieli żłobków wzbudził § 1 ust. 2 rozporządzenia z 10.04.2020 r., zgodnie z którym ograniczenie funkcjonowania form opieki nad dziećmi w wieku do lat 3, o którym mowa w ust. 1, polega na zawieszeniu sprawowania opieki oraz prowadzenia zajęć opiekuńczo-wychowawczych i edukacyjnych.

Czy to oznacza, że żłobki w okresie obowiązywania rozporządzenia z 10.04.2020 r. nie mogą w ogóle funkcjonować? Odpowiedź na to znajduje się w niniejszym artykule.

Ograniczenie funkcjonowania to nie zawieszenie działalności

Celem zgłębienia zagadnienia należy pochylić się jeszcze raz nad treścią rozporządzenia z 10.04.2020 r. oraz nad podstawą prawną jego wydania.

Zgodnie z § 1 ust. 1 rozporządzenia z 10.04.2020 r., w okresie od dnia 11 kwietnia 2020 r. do dnia 26 kwietnia 2020 r. na obszarze kraju ogranicza się funkcjonowanie żłobków, klubów dziecięcych i dziennych opiekunów. Z kolei ww. § 1 ust. 2 rozporządzenia z 10.04.2020 r. stanowi doprecyzowanie, co oznacza w świetle rozporządzenia ograniczenie. Polega ono zatem na zawieszeniu sprawowania opieki oraz prowadzenia zajęć opiekuńczo-wychowawczych i edukacyjnych.

Rozporządzenie z 10.04.2020 r. odnosi się zatem do ograniczenia funkcjonowania, poprzez zawieszenie podejmowania określonych aktywności, ujętych w zamkniętym katalogu (sprawowanie opieki, prowadzenie zajęć). Pojęcia „ograniczenia” nie należy więc utożsamiać z „zawieszeniem” działalności żłobka w całości.

Na taką interpretację zapisów rozporządzenia wprost wskazuje art. 6a ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, który stanowi podstawę prawną wydania rozporządzenia. Ww. art. 6a brzmi: W przypadkach uzasadnionych nadzwyczajnymi okolicznościami zagrażającymi życiu lub zdrowiu dzieci, minister właściwy do spraw rodziny, w drodze rozporządzenia, może czasowo ograniczyć lub czasowo zawiesić funkcjonowanie form opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 na obszarze kraju lub jego części, uwzględniając stopień zagrożenia na danym obszarze.

Wobec tego, jeśli rozporządzeniem z 10.04.2020 r. minister jedynie ograniczył funkcjonowanie form opieki (do ściśle określonych aktywności), a nie zawiesił (w całości) funkcjonowania tych form, to żłobki oraz kluby dziecięce mogą podejmować działania w innych obszarach aktywności.

Wydanie rozporządzenia z 10.04.2020 r. nie wyklucza więc świadczenia przez podmioty prowadzące żłobki czy kluby dziecięce innych usług, nieobjętych ww. zakazem, a określonych umową o świadczenie usług.

Kontynuowanie świadczenia usług przez żłobek lub klub dziecięcy – zgodnie z umową

Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, że jeśli w umowie o świadczenie usług ujęto inne rodzaje usług, które zobowiązuje się świadczyć usługodawca (poza opieką oraz prowadzeniem zajęć opiekuńczo-wychowawczych i edukacyjnych), to podmiot prowadzący żłobek czy klub dziecięcy wręcz jest zobowiązany do wykonywania tych innych usług zgodnie z umową – pod rygorem cywilnoprawnej odpowiedzialności kontraktowej za niewykonywanie zobowiązania (art. 471 kodeksu cywilnego).

Warto zauważyć, że w ramach usługi zapewnienia opieki nad dzieckiem, żłobek oferuje nie tylko faktyczne sprawowanie opieki, ale i pozostawanie w gotowości do świadczenia opieki (utrzymanie kadry, zapewnienie lokalu, sprzętów itd., a także zapewnienie miejsca w żłobku). Przecież nawet w sytuacji zwykłej nieobecności dziecka niezwiązanej z dniami wolnymi od pracy i świętami, usługa ta jest odpłatnie świadczona.

Należyta staranność w realizacji umowy przez żłobki i kluby dziecięce

Niebagatelne znaczenie ma zatem, także w sytuacji ograniczenia funkcjonowania form opieki nad dziećmi w wieku do lat 3,  zachowanie należytej staranności w wykonaniu umowy. Owa należyta staranność powinna polegać na podejmowaniu wszelkich i możliwych w obecnej sytuacji profesjonalnych działań, które mają na celu wykonanie umowy w jak najszerszym zakresie – czy to przykładowo poprzez organizowanie pracy zdalnej z wychowankami (udostępnianie materiałów, propozycji zajęć do realizacji przez rodziców w domu), czy zapewnienie dostępności kadry opiekuńczo-wychowawczej (np. w formie dyżurów telefonicznych, on-line). Zakres podejmowanych działań zależy w dużej mierze od rodzaju formy opieki, jej specjalizacji, a zwłaszcza  od treści umowy o świadczenie usług.

Wobec tego należy podkreślić, że to właśnie należyta staranność w wykonywaniu umowy o świadczenie usług (a nie wynik podejmowanych działań) ma kluczowe znaczenie dla oceny czy umowa jest wykonywana przez usługodawcę czy nie, a zatem, czy zasadne jest pobranie za usługi ekwiwalentu w postaci odpłatności za usługi (czesnego). Szerzej o tym wypowiedziałem się w publikacji: Czy rodzice powinni płacić czesne za przedszkole w czasie epidemii?

Wprowadzenie rozporządzenia z 10.04.2020 r. nie oznacza przerwy w świadczeniu usług przez żłobki i kluby dziecięce

Wprowadzenie rozporządzeniem z 10.04.2020 r. stanu ograniczenia funkcjonowania żłobków, klubów dziecięcych i dziennych opiekunów nie oznacza dla tych podmiotów przerwy w świadczeniu przez nie usługi.

Treść § 1 ust. 2 rozporządzenia z 10.04.2020 r. zdawałaby się przesądzać, że w istocie działalność żłobków, klubów dziecięcych, została zawieszona. Jednak w istocie, dozwolone, a nawet konieczne jest podejmowania przez te formy opieki nad dziećmi tych działań, które są możliwe w dobie epidemii, aby w sposób możliwie najszerszy doprowadzić do wykonania umowy.

W części, w której wykonanie umowy jest czasowo niemożliwe, należy podejmować zaś działania, które wykażą gotowość i należytą staranność w wykonywaniu umowy jako całości. Innymi słowy, kontynuowanie działalności przez żłobki, kluby dziecięce musi obecnie dowodzić także tego, że wprowadzenie ograniczeń funkcjonowania nie sprawiło, że podmioty prowadzące te formy opieki „odpuściły sobie” wypełnianie zobowiązań umownych wobec wychowanków (i ich rodziców/opiekunów, czyli usługobiorców).

Autor: Wojciech Górny

Specjalizuje się w prawie oświatowych, a szczególnie w zagadnieniach dotyczących finansowania. Udziela pomocy prawnej niepublicznym placówkom oświatowym. Prowadzi sprawy z obszaru prawa cywilnego i administracyjnego. Posiada bogate doświadczenie w postępowaniach dotyczących prawa pracy, ubezpieczeń społecznych, prawa rzeczowego oraz w obsłudze podmiotów gospodarczych.