Czy rodzic może zerwać umowę ze względu na zamknięcie przedszkola w wyniku pandemii COVID-19?

Wskutek zamknięcia w dniu 16 marca 2020 r. wszystkich placówek edukacyjnych w Polsce decyzją Ministra Edukacji, pojawiły się wątpliwości rodziców dotyczące kontynuowania umów z przedszkolami. Niektórzy z rodziców, pragnąc uniknąć wydatków związanych z realizacją umowy z przedszkolem, składają jej wypowiedzenie, powołując się na art. 495 k.c. Czy takie działanie przyniesie oczekiwany przez nich skutek, czyli umowa zostanie rozwiązania, a rodzice nie będą musieli opłacać czesnego?

Według aktualnego stanu prawnego, przerwa w funkcjonowaniu placówek oświatowych potrwa co najmniej do 10 kwietnia (rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19). W tym czasie istotnie dzieci nie mogą uczęszczać do przedszkola.

Co na to zapisy kodeksu cywilnego?

Zgodnie z przepisem art. 495 §1 k.c., jeżeli jedno ze świadczeń wzajemnych stało się niemożliwe wskutek okoliczności, za które żadna ze stron odpowiedzialności nie ponosi, strona, która miała to świadczenie spełnić, nie może żądać świadczenia wzajemnego. Natomiast w wypadku, gdy już je otrzymała, obowiązana jest do zwrotu według przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Argumentacja obu stron sporu

Osoby prowadzące przedszkola argumentują, że przecież program nauczania, wprawdzie w zmodyfikowanej formie, jednak zostaje zrealizowany zdalnie. Usługa jest świadczona, choć – co oczywiste – w nieco innej i ograniczonej formule.

Z kolei rodzice w takim wypadku odwołują się do art. 495 § 2 k.c., zgodnie z którym, jeżeli świadczenie jednej ze stron stało się niemożliwe tylko częściowo, strona ta traci prawo do odpowiedniej części świadczenia wzajemnego. Jednakże druga strona może od umowy odstąpić, jeżeli wykonanie częściowe nie miałoby dla niej znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez tę stronę cel umowy, wiadomy stronie, której świadczenie stało się częściowo niemożliwe.

Czy istnieje zatem podstawa prawna do wypowiedzenia umowy przez rodzica?

W zaistniałej sytuacji faktycznej i prawnej, gdy powodem wskazanym przez rodzica jest nieuczęszczanie dziecka do przedszkola w związku z jego czasowym zamknięciem, brak jest podstaw do odstąpienia przez rodzica od umowy zawartej z przedszkolem na podstawie art. 495 k.c. Podstawą odstąpienia w tym przypadku bowiem jest tzw. następcza niemożliwość świadczenia. Jest to przypadek podobny do uregulowanego w art. 387 k.c., który jednak dotyczy niemożliwości pierwotnej, istniejącej od samego początku. W przypadku, gdy świadczenie jest niemożliwe umowa w ogóle nie zostaje zawarta.

Życie jest jednak bardzo bogate i ustawodawca przewidział, że świadczenie, które początkowo było możliwe, może stać się niemożliwe po jakimś czasie. I takiej właśnie sytuacji dotyczy art. 495 k.c.

Świadczenie niemożliwe, czyli jakie?

Tak w przypadku  mowa o świadczeniu niemożliwym. Istota problemu tkwi w tym, czym jest świadczenie niemożliwe w rozumieniu kodeksu cywilnego. Musi ono posiadać określone cechy.

1. Po pierwsze, niemożliwość świadczenia musi być obiektywna. Obiektywny charakter tego stanu zachodzi wówczas, gdy nie tylko dłużnik w danym stosunku zobowiązaniowym, ale w ogóle żaden dłużnik nie może spełnić określonego świadczenia.
2. Po drugie – i to dla niniejszego przypadku jest najistotniejsze – niemożliwość świadczenia musi być trwała. Trwałość tego stanu polega zaś na tym, że nie jest on przejściowy, a zatem nie da się wskazać prawdopodobnej chwili jego ustania. Tymczasem już z treści rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, wynika termin ustania przeszkody.

Wprawdzie istnieje niebezpieczeństwo, że termin ten ulegnie przesunięciu, jednak cechę trwałości przeszkody wyłącza już samo prawdopodobieństwo ustania przeszkody, niekoniecznie zaś pewność.

Wypowiedzenie umowy przedszkolu jest nieskuteczne

Dlatego wypowiedzenie umowy przedszkolu na podstawie art. 495 k.c. w zaistniałej obecnie sytuacji, w związku z zamknięciem przedszkola w ramach walki z pandemią koronawirusa, nie wywoła skutków prawnych.

Autor: Robert Gałęski

Po ukończeniu studiów prowadził pracę naukową i dydaktyczną na Uniwersytecie Wrocławskim w ramach studiów doktoranckich. Specjalizuje się w zagadnieniach prawa oświatowego, prawie rzeczowym, prawie pracy, a także postępowaniach egzekucyjnych i zabezpieczających.