Ustawa z dnia 27.10.2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (u.f.z.o.) wprowadziła szczególne zasady naliczania odsetek w przypadku nie wypłacenia dotacji oświatowej w terminie. Przed wejściem w życie ww. ustawy, ówcześnie obowiązująca ustawa o systemie oświaty nie zawierała szczególnej regulacji dotyczącej naliczania odsetek w przypadku nie wypłacenia dotacji w terminie.
W konsekwencji, wobec ugruntowanego w orzecznictwie stanowiska, że przyznanie dotacji, o których mowa w art. 90 ustawy o systemie oświaty, kreuje pomiędzy udzielającym dotacji a jej beneficjentem stosunek prawny o cechach zbliżonych do zobowiązania w rozumieniu art. 353 § 1 k.c. (zob.: wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 stycznia 2007 r., IV CSK 312/06), zastosowanie znajdowały wprost przepisy k.c.
Odsetki za opóźnienie wypłaty dotacji oświatowej – przedtem
Podstawę prawną do naliczenia odsetek stanowił art. 481 k.c. Zgodnie z tym przepisem, wierzyciel może naliczyć odsetki ustawowe za opóźnienie nawet w przypadku, gdy nie poniósł żadnej szkody w wyniku wystąpienia opóźnienia, a samo opóźnienie dłużnika było spowodowane okolicznościami, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Stawkę odsetek określa art. 481 § 2 k.c.
Odsetki za opóźnienie wypłaty dotacji oświatowej – obecnie
Z chwilą wejścia w życie ustawy o finansowaniu zadań oświatowych sytuacja uległa zmianie. Ustawa wprowadziła szczególne regulacje dotyczące odsetek od dotacji oświatowych. Zgodnie z treścią art. 48 wskazanej ustawy, w przypadku nieprzekazania dotacji na rachunek bankowy przedszkola, innej formy wychowania przedszkolnego, szkoły, placówki lub zespołu szkół w terminie, o którym mowa w ustawie (termin z art. 34 ust. 1), z winy organu dotującego, nalicza się odsetki w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, począwszy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin przekazania dotacji.
Co się zmieniło?
Tego przepisu nie stosuje się w przypadku aktualizacji kwoty dotacji dokonanej i w przypadku wstrzymania dotacji. Zatem z jednej strony ustawodawca zwiększył stawkę odsetek, odwołując się do wyższych niż ustawowe za opóźnienie odsetek podatkowych, ale równolegle ograniczył możliwość domagania się odsetek.
Zgodnie z art. 48 u.f.z.o., odsetki należą się wyłącznie w przypadku, gdy nieprzekazanie dotacji w terminie następuje z winy organu dotującego. Tymczasem odsetki ustawowe z art. 481 k.c. należą się za samo opóźnienie w wypłacie, nawet niezawinione. Innymi słowy, obecnie odsetki w przypadku dotacji oświatowej należą się jedynie w przypadku zwłoki (opóźnienie zawinione) w wypłacie dotacji przez organ dotujący.
Kiedy przysługują odsetki od dotacji?
Wskazane odsetki przysługują wówczas, gdy dotujący nie wypłaci dotacji w ogóle, jak również gdy dotacja nie zostanie wypłacona w pełnej wysokości. Takie sytuacje mogą mieć miejsce przykładowo, gdy organ dotujący błędnie ustali wysokość dotacji w przeliczeniu na ucznia, bądź oszacuje zbyt małą liczbę uczniów.
Czy w sytuacji, kiedy gmina przekaże organowi prowadzącemu przedszkole niepubliczne dotację np. z miesięcznym opóźnieniem wraz z wyżej wskazanymi odsetkami, podmiot prowadzący tę placówkę jest zobligowany wydatkować daną kwotę odsetek zgodnie z przeznaczeniem określonym w art. 35 u.f.z.o.? Czy organ prowadzący musi rozliczyć odsetki w przypadku nieprzekazania dotacji jak samą dotację, czy może przeznaczyć je na dowolny cel?
Organ dotujący ma prawo do kontroli
Organ dotujący na podstawie przepisów ww. ustawy posiada podstawę prawną do kontroli prawidłowości pobrania i wykorzystania przekazanej dotacji. Kontrola ta wymaga sprawdzenia przez organ, czy dotacja nie została pobrana nienależnie lub w nadmiernej wysokości, jak również czy została wydatkowana zgodnie z celami wskazanymi w art. 35 u.f.z.o., tj. w zakresie kształcenia, wychowania i opieki.
Przedszkole niepubliczne musi poddać się kontroli
Z kolei, organ prowadzący niepubliczne przedszkole musi poddać się czynnościom kontrolnym oraz przedstawić wszelkie informacje, których ujawnienia wymaga kontrolujący, jeżeli znajdują się one w zakresie, w jakim jednostki samorządu terytorialnego są uprawnione do badania działalności tych placówek.
Wysokość odsetek taka jak dla zaległości podatkowych
Natomiast, przepisy tej ustawy nie wskazują, aby dotujący miał również prawo skontrolowania w powyższym zakresie odsetek za nieprzekazanie dotacji w terminie. Jak podkreśla M. Pilich, art. 48 u.f.z.o. „sankcjonuje brak zapłaty należnej dotacji przez przyznanie osobie prowadzącej prawa do odsetek w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, począwszy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin przekazania dotacji.”
Obecna konstrukcja należności odsetkowej wprowadzona art. 48 u.f.z.o., jest zbliżona do art. 49 ust. 6 ustawy z dnia 13.11.2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Na podstawie art. 49 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, w przypadku nieprzekazania dotacji celowej z budżetu państwa m.in. na zadania zlecone z zakresu administracji rządowej w sposób umożliwiający pełne i terminowe wykonanie zlecanych zadań, dana j.s.t. ma prawo do dochodzenia należnego jej świadczenia, a także odsetek w wysokości ustalonej jak dla zaległości podatkowych.
Jak podkreśla się w orzecznictwie, „wskutek upływu wyznaczonego we wskazany sposób terminu przekazania dotacji jednostka samorządu terytorialnego uzyskuje prawo dochodzenia określonego kwotowo \”należnego świadczenia\” wraz z należnymi odsetkami. Powstanie roszczenia odsetkowego powinno być zatem odnoszone do konkretnego przypadku nieprzekazania dotacji celowej na sfinansowanie danego zadania zleconego.” (wyrok SN z 28.03.2019 r., sygn. I CSK 94/18).
Co więcej, wskazano również, że w przypadku wykonywania przez j.s.t. zadań zleconych z zakresu administracji rządowej lub zadań zleconych ustawami, administracja państwowa przejmuje pełną odpowiedzialność za finansowanie tych zadań. We wspomnianym orzeczeniu, Sąd Najwyższy, rozważając kwalifikację stosunku prawnego łączącego daną j.s.t. a Skarb Państwa – Wojewodę (…), wskazał na cywilnoprawny charakter tego roszczenia i zastosowanie przepisów Kodeksu cywilnego, w tym art. 481 k.c. (ustawowe źródło obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie).
W tym przypadku można by wysnuć wniosek, że w tym zakresie odsetki odegrały zarówno rolę represyjną, jak również spełniły funkcję odszkodowawczą dla danej j.s.t. Analogicznie, w przypadku odsetek za nieprzekazanie dotacji z art. 48 f.z.o., nie ma przeszkód, aby przypisać im tożsamy charakter. Co więcej, Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że odsetki za zwłokę w zapłacie należności publicznoprawnych nie stanowią zobowiązania podatkowego w rozumieniu art. 5 Ordynacji Podatkowej (orzeczenie z 15.12.2000 r., sygn. SA/Sz 1444/99), a należy podkreślić ich odszkodowawczą funkcję dla podmiotu prowadzącego placówkę niepubliczną, jak również represyjną rolę dla organu dotującego w postaci obowiązku zapłaty odsetek za nieprzekazanie dotacji (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 19.06.2007 r., sygn. I SA/Wr 479/07; wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 25.01.2007 r., sygn. I SA/Po 691/06).
Odsetki od dotacji można przeznaczyć na dowolny cel
Wobec powyższego, wskazując na odszkodowawczy, a zarazem represyjny charakter odsetek w przypadku nieprzekazania dotacji, a także biorąc pod uwagę to, że organ prowadzący przedszkole niepubliczne realizuje zadania własne gminy, która ponosi w oznaczonym zakresie odpowiedzialność za finansowanie tych zadań, można wysnuć wniosek, że organ prowadzący nie ma obowiązku rozliczenia wskazanych odsetek. Jest on zobligowany do wykazania, czy otrzymane środki z dotacji, zostały wydatkowane w zakresie kształcenia, wychowania i opieki, natomiast „odsetki od dotacji” może przeznaczyć na dowolny cel ze względu na ich kompensacyjną funkcję.
Autorzy:
Robert Gałęski
Radca prawny
Anna Stankowska
Aplikantka radcowska
