W związku z dynamicznym rozwojem różnego rodzaju portali społecznościowych w internecie takich jak np. „Facebook”, „Nasza-klasa”, czy „Youtube”, na których każdy może umieścić – bez zgody innych osób – dowolne zdjęcia i filmy, niezmiernie istotnym zagadnieniem stała się ochrona wizerunku w internecie.
Co to jest wizerunek?
Zgodnie z Kodeksem cywilnym wizerunek jest dobrem osobistym, a więc prawem niemajątkowym ściśle związanym z określoną osobą. Przepisy nie zawierają jednak definicji wizerunku. Wizerunek można określić jako dostrzegalne, fizyczne cechy człowieka, tworzące jego wygląd i pozwalające na identyfikację osób wśród innych ludzi (E. Wojnicka, Prawo do wizerunku).
Ponadto Sąd Najwyższy wskazał, że „wizerunek, poza dostrzegalnymi dla otoczenia cechami fizycznymi, tworzącymi wygląd danej jednostki i pozwalającymi – jak się określa – na jej identyfikację wśród innych ludzi może obejmować dodatkowe utrwalone elementy związane z wykonywanym zawodem jak charakteryzacja, ubiór, sposób poruszania się i kontaktowania z otoczeniem” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20.05.2004r., II CK 330/03).
Z definicji tych wynika, że z naruszeniem wizerunku będziemy mieć do czynienia wówczas, gdy określona osoba została przedstawiona – na zdjęciu, filmie lub w innej formie – w taki sposób, że możliwa jest jej identyfikacja.
Ochrona wizerunku – zakres
Zakres ochrony prawnej wizerunku reguluje art. 81 ustawy z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, który stanowi, że rozpowszechnianie wizerunku wymaga zgody osoby na nim przedstawionej. Natomiast zezwolenie na rozpowszechnianie wizerunku nie jest wymagane w przypadku, gdy osoba uprawniona otrzymała za to umówioną zapłatę, gdy rozpowszechniany jest wizerunek osoby powszechnie znanej, o ile wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, a także w przypadku osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz czy impreza publiczna.
Jeśli zatem określona osoba nie wyraziła jednoznacznej zgody na rozpowszechnianie swojego wizerunku, w tym np. na umieszczenie swojego zdjęcia na portalu społecznościowym, to niedopuszczalne jest udostępnianie zdjęć tej osoby w jakikolwiek sposób. Wymaga jednak podkreślenia, że zgoda na rozpowszechnianie nie musi być wyrażona na piśmie, ale w dowolnej formie (np. ustnej, mailowej, przez zaakceptowanie regulaminu), przy czym w razie sporu to osoba rozpowszechniająca będzie musiała udowodnić, że otrzymała zgodę uprawnionego na rozpowszechnianie jego wizerunku w oznaczonych warunkach.
Co w przypadku naruszenia wizerunku?
W razie naruszenia wizerunku, w tym zwłaszcza bezprawnego opublikowania zdjęcia na portalu społecznościowym, osobie uprawnionej przysługują określone środki prawne. Przede wszystkim osoba ta może domagać się zaprzestania dalszego rozpowszechniania swojego wizerunku i natychmiastowego usunięcia swojego zdjęcia z portalu.
Ponadto osoba, której wizerunek został naruszony, może żądać dopełnienia czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia, w szczególności poprzez złożenie oświadczenia o odpowiedniej treści i formie. Niezależnie od tego, jeśli naruszenie było zawinione, można domagać się zapłaty zadośćuczynienia pieniężnego za naruszenie swojego dobra osobistego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
Sam fakt bezprawnego rozpowszechnienia wizerunku nie uzasadnia jednak automatycznie zasądzenia zadośćuczynienia pieniężnego, gdyż osoba uprawniona musi wykazać, że wskutek tego doznała krzywdy. O wysokości zadośćuczynienia zasadniczo decydują takie okoliczności jak skala naruszenia dobra osobistego, sytuacja w jakiej doszło do naruszenia i charakter działania sprawcy, w tym jednorazowość lub wielokrotność tego działania, zakres krzywdy wyrządzonej pokrzywdzonemu, czy długotrwałość jej odczuwania.
Ochrona wizerunku w internecie w oparciu o prawo karne
Należy podkreślić, że wizerunek podlega ochronie nie tylko na gruncie przepisów prawa cywilnego, ale również prawa karnego. Zgodnie z art. 190a § 2 Kodeksu karnego, kto podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek lub inne jej dane osobowe w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Strona przedmiotowa czynu opisanego w tym przepisie obejmuje coraz częściej występujące w internecie zachowania, które polegają na podszywaniu się pod inną osobę na różnego rodzaju portalach i forach internetowych. W razie popełnienia tego przestępstwa, podlega ono ściganiu na wniosek pokrzywdzonego.
Ochrona wizerunku w internecie? Nic nie zastąpi myślenia!
Pomimo szerokiej ochrony wizerunku, gwarantowanej przez obowiązujące przepisy, korzystając z internetu warto asekuracyjnie zastanowić się komu i w jaki sposób udostępniamy nasze zdjęcia, aby zminimalizować ryzyko dalszego ich rozpowszechniania. Jeśli bowiem nawet po naszej interwencji zdjęcie zostanie usunięte, to i tak nie będziemy mieć żadnej pewności, czy dotychczas nie zostało ono utrwalone przez innych użytkowników internetu i czy nie będzie rozpowszechniane nadal na innych portalach. Z drugiej strony, jeśli sami planujemy umieścić zdjęcie, na którym znajduje się inna osoba, warto uprzednio uzyskać jej pisemną zgodę, aby uniknąć ewentualnych sporów, w tym sądowych.
