WSA wstrzymał wykonanie decyzji o zwrocie dotacji oświatowej – czyli jak prawo oświatowe chroni stabilność placówek oświatowych

W jednej z prowadzonych przez Kancelarię Lexbridge spraw Wojewódzki Sąd Administracyjny uwzględnił wniosek o wstrzymanie wykonania decyzji nakazującej zwrot dotacji oświatowej w wysokości ponad 325.000 zł. Sprawa dotyczyła niepublicznego przedszkola, któremu organ gminy zarzucił pobranie dotacji w nadmiernej wysokości oraz wykorzystanie jej niezgodnie z przeznaczeniem. Prawo oświatowe przewiduje uprawnienie placówek oświatowych do finansowania się z dotacji oświatowych. Jednak w przypadku kiedy zostały one pobrane w nadmiernej wysokości, nienależycie wykorzystane lub niewykorzystane powstaje obowiązek ich zwrotu dotacji. Stają się one wtedy niepodatkowymi należnościami budżetu gminy. Z drugiej strony niepubliczne placówki oświatowe pełnią ważną funkcję społeczną. Dlatego zawsze należy rozważać co jest ważniejsze. Czy ważniejsza jest natychmiastowa egzekucji należności, których zasadność jeszcze ostatecznie i prawomocnie nie przesądzono czy też ważniejsze jest przetrwanie placówki. Prawo oświatowe w takim zakresie zdaje się wskazywać na większą wagę nieprzerwanego działania placówek oświatowych. Dlatego natychmiastowa egzekucja środków pieniężnych do budżetu powinna być na dalszym miejscu.

W tej sprawie organ II instancji utrzymał w mocy decyzje nakazującą zwrot. Przez to pozostała ona wykonalna (egzekwowalna) w zakresie zwrotu dotacji. Decyzja o zwrocie dotacji była wykonalna już w I instancji ponieważ organ gminy nadał jej rygor natychmiastowej wykonalności. W praktyce znaczy to, że placówka musiałaby w bardzo krótkim czasie zwrócić pobraną dotację i to jeszcze z wysokimi odsetkami. Sama należność stanowi równowartość ponad 400% miesięcznych wpływów z bieżącej dotacji oświatowej. Sprawa jednak nie jest prawomocnie przesądzona ponieważ o obowiązku zwrotu dotacji nie wypowiedziały się jeszcze Sądy Administracyjne. Dopiero po ich wyrokach będzie wiadomo na pewno czy zwrot się należy czy też nie.

Wniosek o wstrzymanie wykonania decyzji o zwrocie dotacji oświatowej

Kancelaria przygotowała skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na decyzję SKO. Oprócz zarzutów merytorycznych i procesowych przeciwko decyzji o zwrocie dotacji oświatowej utrzymanej przez SKO wniosła o wstrzymanie wykonania decyzji o zwrocie dotacji oświatowej. Wskazano, że natychmiastowe wykonanie decyzji doprowadziłoby do powstania trudnych do odwrócenia skutków. Należało liczyć się z koniecznością likwidacji placówki. Groziła jej utrata zatrudnionej kadry nauczycielskiej oraz braku możliwości zapewnienia opieki dzieciom uczęszczającym do przedszkola. Nie bez znaczenia był fakt, że część dzieci uczęszczających do placówki miała orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.

Argumentacja obejmowała także szczegółowe dane o strukturze wydatków. Wydatki te to wynagrodzenia, najem, wyposażenie specjalistyczne – które w znacznej części (ponad 60%) były finansowane z dotacji oświatowej. Podniesiono, że zajęcie środków publicznych w tej sytuacji uniemożliwiłoby realizację zadań statutowych placówki. Tym samym oznaczałoby kolizję z dobrem jakim jest nieprzerwane funkcjonowanie placówki na postawie prawa oświatowego.

Stanowisko WSA – wstrzymanie wykonania decyzji o zwrocie dotacji oświatowej

Wojewódzki Sąd Administracyjny w pełni przychylił się do argumentów Kancelarii i postanowił wstrzymać wykonanie decyzji. W uzasadnieniu Sąd podkreślił, że w tej konkretnej sprawie spełnione zostały przesłanki określone w art. 61 § 3 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Sąd wskazał, że wykonanie decyzji mogłoby doprowadzić do znacznej szkody oraz trudnych do odwrócenia skutków. W szczególności mogłoby prowadzić do utraty miejsc pracy, konieczności zamknięcia placówki oraz przerwania ciągłości opieki przedszkolnej. W uzasadnieniu zaakcentowano także specyfikę działalności oświatowej, która wymaga stałego spełniania rygorystycznych wymogów publicznoprawnych. A w szczególności wymogów lokalowych, sanitarnych i kadrowych. Sąd wskazał, że zasadniczo egzekucja środków pieniężnych (takimi są zwracane dotacje oświatowe) jest sytuacją odwracalną. Jednak w przypadku placówki oświatowej może doprowadzić do skutków nieodwracalnych w postaci konieczności jej likwidacji lub upadłości organu prowadzącego.

Znaczenie postanowienia dla prawa oświatowego

To orzeczenie jest praktycznym przykładem stosowania prawa oświatowego. Pokazuje, że nawet wtedy gdy decyzja o zwrocie dotacji jest wykonalna, istnieją skuteczne instrumenty ochrony prawnej. Wstrzymanie wykonania decyzji przez Sąd pozwala uniknąć sytuacji, w której organ prowadzący placówkę musiałby zaprzestać działalności jeszcze przed prawomocnym wyrokiem. Wyrok Sądu może wyeliminować decyzję nakazującą zwrot dotacji z obrotu. Może on ustalić, że żaden zwrot dotacji się gminie nie należy albo, że należy się w kwocie niższej niż wynika to z decyzji.

Zastosowana w tym przypadku tymczasowa ochrona sądowa ma szczególne znaczenie w sprawach dotyczących finansowania zadań oświatowych, gdzie każde naruszenie ciągłości funkcjonowania placówki dotyka nie tylko beneficjenta dotacji, ale też dzieci, rodziców i lokalną społeczność.

Prawo oświatowe w praktyce ochrony interesów placówek niepublicznych

Obrona brona interesów beneficjentów dotacji wymaga nie tylko znajomości ustawy o finansowaniu zadań oświatowych i ustawy o finansach publicznych, ale również korzystania z przepisów Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Konieczna jest też znajomość i rozumienie Prawa oświatowego, które zawiera kluczowe zasady funkcjonowania placówek, a jego przepisy są ważną wskazówką interpretacyjną.

Przy sporządzaniu wniosku o wstrzymanie wykonalności decyzji kluczowe znaczenie miała analiza finansowa struktury wydatków oraz wykazanie, że skutki wszczętej egzekucji mogły prowadzić do likwidacji placówki.

Wnioski i znaczenie dla beneficjentów dotacji oświatowych

Wniosek o wstrzymanie wykonania decyzji jest jednym ze środków ochrony placówki oświatowej przed utratą płynności.

Prawo oświatowe i finansowe stanowią integralny system, który powinien być oceniany i stosowany całościowo.

Należy reagować natychmiast po doręczeniu decyzji ostatecznej lub z rygorem natychmiastowej wykonalności.

Podjęte niezwłocznie działania prawne mogą uratować placówkę i zapewnić jej ciągłość działania do czasu merytorycznego rozpoznania sprawy.

Najczęściej zadawane pytania – egzekucje decyzji o zwrocie dotacji oświatowych

Kiedy decyzja o zwrocie dotacji oświatowej jest kierowana do egzekucji?

Do egzekucji można skierować decyzję ostateczną (wydaną przez SKO albo taką, od której się nie odwołano). Do egzekucji można też skierować decyzję nieostateczną, ale objętą rygorem natychmiastowej wykonalności.

Jaki organ prowadzi egzekucje dotacji oświatowych?

Zasadniczo są to urzędy skarbowe, które prowadzą egzekucje na wniosek gmin. Jednak największe miasta mają prawo samodzielnie prowadzić egzekucje. W takim przypadku to one same dokonują zajęć.

Czy można wstrzymać wykonanie decyzji o zwrocie dotacji oświatowej?

Tak. W określonych przypadkach sąd administracyjny może – na wniosek strony – wstrzymać wykonanie decyzji, jeśli jej natychmiastowe wykonanie grozi poważną szkodą lub trudnymi do odwrócenia skutkami. Tak właśnie stało się w opisywanej sprawie.

Czy można wstrzymać wykonanie decyzji nakazującej zwrot dotacji oświatowej, którą wydał organ I instancji i nadał jej rygor natychmiastowej wykonalności?

Tak, jest to również możliwe. Odbywa się to na podobnych zasadach jak przed Sądem Administracyjnym. Jednak o wstrzymaniu decyduje nie Sąd, ale SKO. Uwaga: termin i środek zaskarżenia zależy od tego, w jakiej formie i kiedy nadano rygor natychmiastowej wykonalności.

Dlaczego egzekucja dotacji oświatowych jest niebezpieczna?

Tak. Egzekucja dotacji oświatowej może doprowadzić do likwidacji placówki. Dodatkowo egzekucja z dotacji oświatowej tworzy poważne niebezpieczeństwo dla organu prowadzącego. W postępowaniach egzekucyjnych innych niż prowadzone z dotacji (np. ściąganie podatków lub należności do ZUS, egzekucje komornicze) nie wolno zajmować i ściągać dotacji oświatowej. W przypadku egzekucji należności z dotacji oświatowych mogą być zajęte i ściągnięte dotacje wypłacane bieżąco. Wtedy po pierwsze może zabraknąć środków na funkcjonowanie placówki, a po drugie ściągnięte dotacje bieżące nie będą uznane za dotacje należycie wykorzystane. Może to prowadzić do powstania „spirali” zadłużenia dotacyjnego.

Co daje wstrzymanie wykonania decyzji o zwrocie dotacji oświatowej?

To realna ochrona – pozwala placówce dalej funkcjonować, wypłacać wynagrodzenia i realizować zadania oświatowe do czasu ostatecznego i prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy przez sąd.

Czy wstrzymanie wykonania decyzji o zwrocie dotacji oświatowej oznacza, że sprawa jest wygrana?

Nie. To etap tymczasowy, ale bardzo ważny. Zatrzymuje wykonanie decyzji do czasu prawomocnego rozpoznania sprawy.

Jak szybko trzeba działać po doręczeniu decyzji o zwrocie dotacji oświatowej?

Natychmiast. Sąd administracyjny lub SKO potrzebują czasu na zajęcie się wnioskiem i jego rozpoznaniem, a organ gminy może zacząć egzekucję praktycznie natychmiast.

Czy pomimo wszczęcia egzekucji i zajęcia dotacji można się jakoś dalej bronić?

Tak, ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji umożliwia podjęcie skutecznych działań prawnych, które przynajmniej na pewien czas mogą wstrzymać egzekucję środków z dotacji oświatowej. Należy jednak pamiętać, że obowiązują tu bardzo krótkie terminy.

Jak Lexbridge pomaga placówkom oświatowym w zakresie postępowań o zwrot dotacji oświatowych?

Kancelaria przygotowuje dla placówek oświatowych między innymi odwołania, skargi do sądów administracyjnych, wnioski o wstrzymanie wykonania decyzji i reprezentuje placówki na każdym etapie postępowania.