Czas spędzany przez dziecko w ramach opieki sprawowanej przez przedszkole niepubliczne to nie tylko pobyt na terenie przedszkola. Ważnym elementem życia przedszkola jest także organizowanie wycieczek. To wiąże się jednak z koniecznością zachowania szczególnych reguł postępowania celem zapobieżenia zagrożeniom, z którymi może się wiązać przebywanie dzieci przedszkolnych poza budynkiem przedszkola. Celem tego opracowania jest wskazanie przepisów, które regulują zasady bezpieczeństwa na wycieczkach organizowanych przez przedszkola niepubliczne.
Podstawy prawne
Przy omawianiu tego zagadnienia uwaga zostanie skupiona na dwóch najważniejszych uregulowaniach prawnych dotyczących bezpieczeństwa dzieci na wycieczkach organizowanych w przedszkolu niepublicznym. Należą do nich:
- rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 31.12.2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz. U. z 2003 r. Nr 6, poz. 69 z późn. zm. – dalej: „rozporządzenie MENiS z 31.12.2002 r.”).
- ustawa z 20.06.1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1260 ze zm. – dalej: „p.r.d.”)
Normy bezpieczeństwa na wycieczkach dla dzieci i młodzieży zawarte w rozporządzeniu MENiS z 31.12.2002 r.
Na wstępie warto wskazać, że rozporządzenie z 2002 r., które jest przedmiotem opracowania zostało jedynie przejściowo utrzymane w mocy, w związku z wejściem w życie od dnia 01.01.2018 r. nowej ustawy oświatowej – Prawo oświatowe. Art. 125 ww. ustawy zakłada wydanie nowego rozporządzenia regulującego ogólne przepisy bezpieczeństwa i higieny obowiązujące w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach. Trwają prace legislacyjne nad projektem nowego rozporządzenia (tekst projektu dostępny m.in. tutaj https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12314251).
Projekt nowego rozporządzenia nie wprowadza gruntownych zmian w zakresie organizacji wycieczek. Istotne uregulowania projektowanego aktu prawnego zostaną omówione w dalszej części opracowania.
Zgodnie z obecnie obowiązującym rozporządzeniem, na etapie organizowania wycieczki, należy podjąć następujące czynności:
- wyłonienie opiekuna bądź opiekunów wycieczki,
- ustalenie sposobu zorganizowania opieki (podział obowiązków pomiędzy opiekunami, ustalenie środków, jakimi taka opieka ma być realizowana),
- ustalenie programu wycieczki.
Przepisy rozporządzenia nie przewidują formy, w jakiej ma być udokumentowane wykonanie ww. obowiązków. Rekomenduje się dla celów dowodowych skorzystanie z formy pisemnej w postaci „karty wycieczki”, w której wskaże się dane personalne jej opiekunów, podział obowiązków, sposoby realizacji opieki nad dziećmi w trakcie wycieczki oraz przedstawi program wycieczki).
Przepisy rozporządzenia stawiają wymóg, aby zarówno liczba opiekunów, jak i sposób zorganizowania opieki był dostosowany do wieku, stopnia rozwoju psychofizycznego, stanu zdrowia i ewentualnej niepełnosprawności osób powierzonych opiece placówki, a także do specyfiki wycieczki oraz warunków, w jakich będą się ona odbywać (§ 32 ust. 1 rozporządzenia). Te same kryteria stosuje się także, ustalając program zajęć, imprez i wycieczek (§ 32 ust. 2 rozporządzenia)
Rozporządzenie reguluje także sposób postępowania podczas samej wycieczki. Zgodnie z regulacją tego aktu, opiekun wycieczki sprawdza stan liczbowy jej uczestników przed wyruszeniem z każdego miejsca pobytu, w czasie zwiedzania, przejazdu oraz po przybyciu do punktu docelowego (§ 33 ust. 1 rozporządzenia). Przepis § 33 ust. 2 rozporządzenia zabrania realizowania wycieczek podczas burzy, śnieżycy i gołoledzi.
Normy bezpieczeństwa na wycieczkach dla dzieci zawarte w ustawie – Prawo o ruchu drogowym
Z organizowaniem wycieczek przez przedszkola niepubliczne zazwyczaj wiąże się konieczność przemarszu w strefie ruchu drogowego. Wobec tego, konieczne jest stosowanie się do zasad ruchu pieszych (w tym kolumny pieszych) uregulowanych w p.r.d.
Obowiązki pieszego i zasady ruchu kolumny pieszych uregulowano kolejno w art. 11 i 12 p.r.d. Warto podkreślić, że w stosunku do pieszych w wieku do 10 lat, poruszających się w kolumnie, stosuje się bardziej rygorystyczne zasady ruchu. Na podstawie ustawy wyróżnia się następujące nakazy i zakazy:
- zgodnie z art. 12 ust. 2 w zw. z art. 11 ust. 1 i 2 kolumna pieszych w wieku do 10 lat porusza się wyłącznie chodnikiem, droga dla pieszych, a w razie ich braku – poboczem, lewą stroną drogi,
- piesi w wieku do 10 lat mogą iść w kolumnie tylko dwójkami pod nadzorem co najmniej jednej osoby pełnoletniej (art. 12 ust. 4 p.r.d.),
- długość kolumny nie może przekraczać 50 metrów (art. 12 ust. 5 p.r.d.),
- niedozwolony jest ruch kolumny pieszych do 10 lat po jezdni w warunkach niedostatecznej widoczności (tj. od zmierzchu do świtu, a także w warunkach zmniejszonej przejrzystości powietrza od świtu do zmierzchu – art. 12 ust. 7 pkt 2 w zw. z art. 2 pkt 25 p.r.d.).
Istotne planowane zmiany zgodnie z projektem nowego rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych oraz niepublicznych szkołach i placówkach
Jak wskazano już powyżej, projekt nowego rozporządzenia nie zakłada rewolucji w zakresie organizowania wycieczek w placówkach oświatowych. Dotychczasowe brzmienie przepisów rozporządzenia z 2002 r. dotyczące wycieczek zostały przeniesione do nowej regulacji. Projekt zawiera jednak nowe uregulowanie, które może być istotne dla kwestii organizowania jednodniowych wycieczek, które w przedszkolach stanowią niekwestionowaną większość, jeśli nie całość organizowanych wycieczek.
Nowe rozporządzenie w planowanym kształcie zakłada bowiem rozróżnienie pojęć „wycieczka” (dla których stosuje się uregulowania rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 25.05.2018 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki) i „wyjście grupowe uczniów” – z założenia jednodniowe. Jednocześnie rozporządzenie wprowadza wzór rejestru wyjść grupowych uczniów (załącznik nr 1), który to rejestr prowadzi dyrektor placówki bądź osoba przez niego upoważniona.
