W artykule:
Bardzo wielu przedsiębiorców prowadzi działalność gospodarczą jako spółka cywilna. Wybór takiego rozwiązania spowodowany jest najczęściej małym stopniem skomplikowania, przejrzystością i niskimi kosztami tej formy prowadzenia firmy. Już do samego utworzenia spółki cywilnej wystarczające jest sporządzenie umowy na piśmie, nie trzeba wnosić kapitału założycielskiego.
Na tym jednak kończą się zalety spółki cywilnej.
Spółka cywilna – wady
Zasadniczą wadą formy prowadzenia działalności jaką jest spółka cywilna to bardzo szeroka odpowiedzialność za długi firmy. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, za zobowiązania spółki wszyscy wspólnicy ponoszą solidarną i osobistą odpowiedzialność. Jeśli wspólnicy z jakichkolwiek powodów przestaną spłacać należności związane z działalnością spółki, to wierzyciel będzie mógł przeprowadzić egzekucję:
- nie tylko z majątku przedsiębiorstwa (środki pieniężne, wyposażenie firmy, sprzęt komputerowy itp.),
- ale też z prywatnego majątku wspólników, których nabycie nie pozostaje w związku z prowadzoną działalnością (np. dom, mieszkanie, samochód prywatny).
Ponadto zaznaczyć należy, że nawet jeśli jeden ze wspólników ma swoje prywatne długi, to w celu ich wyegzekwowania komornik zająć może rachunek bankowy spółki cywilnej, uniemożliwiając w ten sposób pozostałym wspólnikom wypłatę jakichkolwiek środków pieniężnych i w związku z tym efektywne prowadzenie działalności gospodarczej.
Odejście wspólnika ze spółki cywilnej
Nawet jeśli wspólnicy ufają sobie wzajemnie i nie mają obaw co do sytuacji finansowej pozostałych wspólników, to jest niemal pewne, że prawdziwe kłopoty zaczną się z momentem, gdy jeden ze wspólników będzie chciał wystąpić ze spółki albo umrze.
Po pierwsze, z momentem wystąpienia wspólnika ze spółki cywilnej ustaje jego członkostwo w spółce i wygasa stosunek, jaki łączył go z pozostałymi wspólnikami. Wyłącznymi “właścicielami” spółki i związanego z nią majątku stają się wówczas pozostali wspólnicy i tylko oni mają prawo zajmować się działalnością spółki i czerpać z niej dochody. Natomiast występujący wspólnik traci prawo żądania wypłaty jakichkolwiek bieżących dochodów z działalności spółki i nie ma żadnego wpływu na decyzje podejmowane przez pozostałych wspólników.
Śmierć wspólnika spółki cywilnej
Podobnie jest w przypadku śmierci wspólnika:
- Jeśli umowa spółki nie zawiera stosownych zapisów, to wówczas jego spadkobiercy nie wstępują do spółki, pomimo że nabywają inne prawa majątkowe po zmarłym.
- W przypadku wystąpienia wspólnika lub jego śmierci pojawi się problem spłaty jego lub jego spadkobierców, a w szczególności wyceny wartości jego udziału w majątku wspólników. Zasady takiej wyceny nie są określone w przepisach, w związku z czym w takiej sytuacji często po prostu sumuje się wartość rzeczy ruchomych i nieruchomości oraz środków pieniężnych, pomniejsza się je o zobowiązania i od tak ustalonej wartości oblicza się udział występującego wspólnika. Taka metoda może jednak prowadzić do zaniżenia rzeczywistej wartości majątku wspólników i tym samym do pokrzywdzenia występującego wspólnika lub jego spadkobierców – wartość majątku powinna uwzględniać bowiem również inne elementy, takie jak:
- renoma,
- tajemnica handlowa,
- wartość klienteli.
Podział majątku spółki cywilnej
W związku z tym uzyskanie realnie należnej spłaty z “majątku spółki” najczęściej wiązać się będzie z koniecznością skierowania sprawy do sądu i ustalania zarówno składu, jak i wartości majątku wspólników, a więc z bardzo długim (czasami kilkuletnim) procesem. Nawet jeśli wspólnicy zgodnie ustalą wartość majątku, to w przypadku gdy wartość ta będzie znaczna, konieczność nieoczekiwanego rozliczenia się z występującym wspólnikiem albo z jego spadkobiercami będzie wiązać się dla pozostałych wspólników z potrzebą zaciągnięcia kredytu na spłatę lub wyzbycia się części majątku celem wygospodarowania odpowiedniej kwoty. Może to poważnie zachwiać kondycją finansową spółki.
Spółka cywilna z dwoma wspólnikami
Sytuacja wygląda jeszcze gorzej w spółce cywilnej składającej się z tylko dwóch wspólników (a takich spółek, niestety, jest bardzo dużo). W przypadku śmierci lub wystąpienia jednego ze wspólników następuje bowiem rozwiązanie spółki z mocy prawa. W związku z tym że spółka cywilna nie ma własnej podmiotowości, a jest jedynie umową, niedopuszczalne jest funkcjonowanie jednoosobowej spółki cywilnej i w sytuacji, gdy w spółce pozostaje tylko jeden wspólnik (niezależnie od przyczyn takiego stanu rzeczy) twór prawny, jakim jest spółka, przestaje istnieć, pozostaje zaś tylko majątek wspólny wspólników, którego likwidacja wymaga odmiennych zasad i trybu.
Korzyści spółki handlowej, czyli co warto wybrać
Analiza wszystkich zagrożeń związanych ze spółką cywilną prowadzi do oczywistego wniosku, że nie jest to tak bezpieczna i rozsądna forma prowadzenia działalności gospodarczej, jakby się mogło wydawać. Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem wydaje się wybór takiej formy działalności, która pozwoli oddzielić zarówno osobę wspólnika, jak i jego prywatny majątek od samej firmy i majątku przedsiębiorstwa.
Korzyści takie może zapewnić prowadzenie działalności w formie spółki handlowej, w której śmierć lub poważna choroba jednego ze wspólników nie będzie mieć żadnego wpływu na dalsze funkcjonowanie firmy, wspólnicy będą mogli dowolnie uregulować, kto po ich śmierci wstąpi do spółki, zaś odpowiedzialność wspólników za zobowiązania związane z działalnością gospodarczą zostanie ograniczona albo całkowicie wyłączona.
Warto zatem odpowiednio wcześnie zastanowić się nad strukturą własnej działalności.