Czy tarcza antykryzysowa może pomóc przedszkolom niepublicznym?

Ogłoszona przez polski rząd tzw. „tarcza antykryzysowa” w zamyśle ma chronić polskich przedsiębiorców przed skutkami pandemii COVID-19. Właściciele niepublicznych placówek oświatowych zadają sobie pytanie – na ile rozwiązania tarczy dotyczą także ich? Artykuł omawia sytuację przedszkoli niepublicznych w kontekście niektórych rozwiązań tarczy antykryzysowej, dając jasne i konkretne odpowiedzi.

Co to jest tarcza antykryzysowa?

W życie właśnie wchodzą ustawy tworzące tarczę antykryzysową. Zasadnicze znaczenie ma ustawa z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z dnia 31.03.2020 r. poz. 568 – zwana dalej ustawą). Nowe przepisy mają zapewnić wsparcie polskiej gospodarki i skierowane są dla przedsiębiorstw, rolnictwa, pracowników.

Tarcza antykryzysowa przewiduje m.in. zwolnienie ze składek do ZUS na 3 miesiące. Ponadto przewidziano świadczenie postojowe w kwocie do ok. 2 tys. zł – dla zleceniobiorców (umowa zlecenia, agencyjna, o dzieło) i samozatrudnionych, jak też dofinansowanie wynagrodzeń pracowników – do wysokości 40 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia i uelastycznienie czasu pracy. Jednak analiza aktualnie wprowadzanych w życie przepisów stawia pod znakiem zapytania możliwość pełnego skorzystania z tych rozwiązań przez osoby prowadzące niepubliczne przedszkola.

Co daje tarcza antykryzysowa przedsiębiorcom?

Tarcza antykryzysowa obejmuje m.in. możliwość dofinansowania zatrudnienia. Wsparcie dla przedsiębiorców na ochronę miejsc pracy ma pochodzić ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Pomoc dotyczy dwóch przypadków: przestoju ekonomicznego oraz obniżenia wymiaru czasu pracy wskutek spadku obrotów.
W związku ze spadkiem obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia koronawirusa, pracownik objęty przestojem ekonomicznym lub z obniżonym wymiarem czasu pracy ma zagwarantowany określony poziom wynagrodzenia, a pracodawca otrzyma dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika. Jednak uprawnionym do tego rodzaju pomocy jest przedsiębiorca w rozumieniu art. 4 ust. 1 lub 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, u którego wystąpił spadek obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19 (art. 15g ustawy).

Czy organ prowadzący to przedsiębiorca?

I tu pojawia się problem, albowiem kluczową cechą przedsiębiorcy (w rozumieniu art. 4 ust. 1 lub 2 Prawa przedsiębiorców) jest wykonywanie działalności gospodarczej. Tymczasem, stosownie do art. 170 ust. 1 Prawa oświatowego, prowadzenie szkoły lub placówki, zespołu, o którym mowa w art. 182 oraz innej formy wychowania przedszkolnego nie jest działalnością gospodarczą. W konsekwencji organ prowadzący przedszkola nie może być kwalifikowany jako przedsiębiorca w rozumieniu Prawa przedsiębiorców. Wykładnia językowa (a ta ma pierwszeństwo) jest tutaj bezlitosna i stawia osoby prowadzące przedszkola poza nawiasem tego rodzaju pomocy.

Świadczenie postojowe także dla niepublicznego przedszkola?

Tarcza antykryzysowa wprowadza kolejny instrument pomocowy, to jest świadczenie postojowe w kwocie do ok. 2 tys. zł. (dla osób na karcie podatkowej jeszcze mniej). Zasadniczo ten rodzaj pomocy skierowany jest dla osób pracujących na umowach cywilnoprawnych (zlecenie, dzieło, umowa agencyjna itd.), ale nie tylko. Stosownie do przepisu art. 15zq ust. 1 pkt 1) ustawy, świadczenie przysługuje także osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych. Świadczenie postojowe przysługuje, gdy w następstwie wystąpienia COVID-19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą.

O ile osoba prowadząca przedszkole nie może zostać zaliczona do kategorii prowadzącego działalność gospodarczą na podstawie Prawa przedsiębiorców (o czym wyżej), o tyle przepis otwiera inną ewentualność. Samozatrudnionym w jego rozumieniu jest też osoba prowadząca działalność gospodarczą w rozumieniu innych przepisów szczególnych (a więc nawet wówczas, gdy nie obejmuje jej definicja z Prawa przedsiębiorców). Ustawa przy tym nie ogranicza katalogu „innych przepisów szczególnych”.

To otwiera możliwość skorzystania ze świadczenia postojowego osobie prowadzącej przedszkole, albowiem jest ona kwalifikowana jako prowadząca działalność gospodarczą np. na płaszczyźnie podatkowej (PIT), co potwierdzają konsekwentnie organy skarbowe (zob. np.: Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 6 maja 2015 r. IBPBI/1/4511-77/15/ESZ).

Niestety, dalsze uregulowania czynią tę formę pomocy w zasadzie nieosiągalną dla większości osób prowadzących placówki oświatowe. Osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą świadczenie postojowe przysługuje, jeżeli rozpoczęła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej przed dniem 1 lutego 2020 r. i nie zawiesiła prowadzenia działalności oraz jeżeli przychód z prowadzenia działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe był o co najmniej 15% niższy od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc i nie był wyższy od 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Dotacje z gmin podwyższają przychód podatkowy placówki oświatowej

I tu tkwi zasadniczy problem. Limit obniżonego przychodu, uprawniający do świadczenia wynosi zatem aktualnie maksymalnie 15.681 zł (lub 16.104,03 zł, bo tutaj nadal trwają spory, które dane brać pod uwagę). To jednak nawet nie tak niski próg dochodowy będzie problemem dla osób prowadzących placówki oświatowe, ale sposób jego wyliczania.

Jak była o tym mowa, chodzi o przychód z prowadzenia działalności w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zatem do przychodu wliczać będzie trzeba nie tylko czesne, ale i otrzymane dotacje oświatowe. Przepis art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy o PIT stanowi, że do przychodu z działalności gospodarczej wlicza się również dotacje, subwencje, dopłaty i inne nieodpłatne świadczenia otrzymane na pokrycie kosztów albo jako zwrot wydatków, z wyjątkiem gdy przychody te są związane z otrzymaniem, zakupem albo wytworzeniem we własnym zakresie środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, od których (zgodnie z art. 22a-22o ustawy o PIT) dokonuje się odpisów amortyzacyjnych.

Zasadniczo dotacje otrzymane na wytworzenie i zakup środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (zakupy inwestycyjne) nie stanowią przychodu podatkowego. Natomiast otrzymanie dotacji, z której został sfinansowany zakup składników majątku innych niż środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, stanowi taki przychód.

Zważywszy na przeznaczenie dotacji oświatowych jedynie na wydatki bieżące, podwyższają one przychód podatkowy. A skoro tak, w praktyce z instrumentu świadczenia postojowego skorzystać będzie w stanie promil osób prowadzących niepubliczne placówki oświatowe (raczej będą to niewielkie punkty przedszkolne).

Nie oznacza to, że nie można skorzystać z tego rodzaju pomocy w przypadku osób zatrudnionych w przedszkolu na umowach cywilnoprawnych. Ustalenie prawa do świadczenia postojowego następuje na wniosek osoby uprawnionej składany do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Czy tarcza antykryzysowa zwalnia ze składek ZUS na 3 miesiące także przedszkola niepubliczne?

Kolejnym instrumentem pomocowym jest zwolnienie ze składek ZUS na 3 miesiące. Zwolnienie ze składek będzie obejmować miesiące marzec, kwiecień oraz maj, co oznacza, że składki nie będą płacone od kwietnia do czerwca br. Zwolnienie od opłacania składek będzie realizowane w formie ich umorzenia.

Stosownie do art. 31zo ust. 1 ustawy, na wniosek płatnika składek, który na dzień 29 lutego 2020r. zgłosił do ubezpieczeń społecznych mniej niż 10 ubezpieczonych, zwalnia się z obowiązku opłacenia nieopłaconych należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, na ubezpieczenie zdrowotne, na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych lub Fundusz Emerytur Pomostowych, należnych za ww. 3 miesiące, wykazanych w deklaracjach rozliczeniowych złożonych za ten okres, jeżeli był zgłoszony jako płatnik składek przed dniem 1 lutego 2020 r.

Przepis posługuje się sformułowaniem płatnika składek (a nie przedsiębiorcy), co oznacza objęcie tym instrumentem pomocowym także niepublicznego przedszkola zatrudniającego pracowników. Płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne pracowników jest pracodawca.

Podsumowując, niepubliczne przedszkola spełniające warunki ilości zgłoszonych do ubezpieczenia (do 9 osób), mogą skorzystać ze zwolnienia ze składek. Ewentualnie problematyczne pozostaje, kto jest pracodawcą w rozumieniu omawianej regulacji, ale tutaj decydować będzie zasadniczo treść umów zawartych z zatrudnionymi (zob.: wyrok WSA w Warszawie z dnia 12.04.2016 r. III SA/Wa 1465/15).

Czy przedszkole niepubliczne można zaliczyć do pozarolniczej działalności?

Zwolnienie ze składek ZUS dostępne jest nie tylko organom prowadzącym niepubliczne placówki oświatowe i zatrudniającym pracowników. Stosownie do art. 31zo ust. 2 ustawy, na wniosek płatnika składek, będącego osobą prowadzącą pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 266 i 321), opłacającego składki wyłącznie na własne ubezpieczenia społeczne lub ubezpieczenie zdrowotne, zwalnia się z obowiązku opłacenia nieopłaconych należności z tytułu składek na jego obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz wypadkowe, dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy, należne za okres od dnia 1 marca 2020 r. do dnia 31 maja 2020 r.

W myśl art. 8 ust. 6 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się osobę prowadzącą publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe. Zważywszy na art. 4 pkt 1) Prawa oświatowego, ilekroć w ustawie mowa o szkole, należy przez to rozumieć także przedszkole.

Tym samym osoba fizyczna prowadząca niepubliczne przedszkole podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu na zasadach właściwych dla osób prowadzących pozarolniczą działalność. W konsekwencji także taka osoba może potencjalnie (po spełnieniu omówionych niżej warunków) skorzystać z instrumentu pomocowego zwolnienia ze składek ZUS.

Warunki zwolnienia ze składek ZUS

Osoba prowadząca kilka rodzajów działalności pozarolniczej jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z jednego wybranego przez siebie rodzaju działalności (art. 9 ust. 3 u.s.u.s.).

Warunkiem zwolnienia ze składek przez osobę „samozatrudnioną” jest prowadzenie działalności przed 1 lutego 2020 r. i przychód z tej działalności w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w pierwszym miesiącu, za który jest składany wniosek o zwolnienie z opłacania składek. Przychód nie może być wyższy niż 300% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w 2020 r. czyli 15.681 zł. W przypadku osoby samozatrudnionej zwolnieniu z obowiązku opłacania podlegają należności z tytułu składek ustalone od obowiązującej ją najniższej podstawy wymiaru tych składek.

Wniosek o zwolnienie z obowiązku opłacania należności z tytułu składek, o których mowa w art. 31zo ustawy, płatnik składek składa w ZUS nie później niż do dnia 30 czerwca 2020 r. Warunkiem zwolnienia z obowiązku opłacania należności z tytułu składek jest przesłanie deklaracji rozliczeniowych lub imiennych raportów miesięcznych należnych za marzec, kwiecień i maj 2020 r. nie później niż do dnia 30 czerwca 2020 r., chyba że płatnik składek zwolniony jest z obowiązku ich składania.

Okres 3 miesięcy zwolnienia z opłacania składek, będzie uwzględniony w prawie do renty z tytułu niezdolności do pracy, renty rodzinnej oraz w wysokości przyszłej emerytury, gdyż składki zostaną zewidencjonowane na kontach ubezpieczonych. Osoby zachowają prawo do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, w przypadku zaistnienia określonego ryzyka (choroba, opieka nad dzieckiem). Analogicznie jak przy ubezpieczeniu chorobowym, zasada ciągłości będzie obowiązywać w przypadku zwolnienia ze składek na ubezpieczenia zdrowotne.

Tarcza antykryzysowa dla przedszkoli niepublicznych – podsumowanie

Podsumowując, omówione rozwiązania tarczy antykryzysowej znajdują zastosowanie do niepublicznych przedszkoli w bardzo ograniczonym zakresie. Wyraźnie w gorszej sytuacji znajdują się placówki większe, dla których brak choćby przewidzianych dla przedsiębiorców rozwiązań w zakresie dostępności do wsparcia i pomocy kredytowej.

A przecież zachowanie placówek oświatowych tego typu jest niezwykle istotne choćby z perspektywy szybkiego powrotu gospodarki na tory normalnego funkcjonowania. Dotacje nie pokrywają pełnych kosztów działalności, jedną czwartą kosztów bieżących i całość kosztów majątkowych organy prowadzące muszą finansować z własnych dochodów. W przypadku zniknięcia z rynku licznych przedszkoli niepublicznych, gminy – same borykające się z ogromnymi problemami finansowymi po pandemii COVID-19 – nie będą w stanie zabezpieczyć opieki przedszkolnej. Pomijając nawet negatywne skutki edukacyjne takiego stanu rzeczy, dzieciom tym rodzice będą musieli zapewnić opiekę, a to ograniczy istotnie możliwości na rynku pracy.