Odszkodowanie z tytułu wadliwej decyzji administracyjnej

Ostatnio na wokandę Trybunału Konstytucyjnego powrócił art. 160 Kodeksu Postępowania Administracyjnego, czyli temat najbardziej interesujący osoby poszkodowane przez decyzje urzędników. Dowiedz, czy jest możliwe uzyskanie odszkodowania od Skarbu Państwa za błędną decyzję administracyjną.

Trochę historii, czyli możliwość dochodzenia odszkodowania od Skarbu Państwa

Art. 160 KPA obowiązywał od początku lat osiemdziesiątych XX wieku do orzeczenia TK z 2003 r. Przepis ten wprowadził możliwość dochodzenia odszkodowania za decyzję administracyjne, które okazały się nieważne. Na swój czas było to rozwiązanie bardzo „pro-obywatelskie”, bo w ogóle otwierało możliwość dochodzenia odszkodowania od Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez administrację.

Jednak wprowadzało i skomplikowany tryb dochodzenia odszkodowania, i ważne ograniczenie: Skarb Państwa miał mianowicie płacić, ale tylko za szkodę „rzeczywistą”. Sformułowanie niezbyt szczęśliwe, bo jak ktoś złośliwie stwierdził muszą istnieć i szkody „nierzeczywiste”. Jednak w skutkach swych mocno zderzające z  rzeczywistością samego poszkodowanego. Największe tego typu sprawy wiążą się z odzyskiwaniem mienia po nacjonalizacji dokonanej w czasach stalinowskich czy wywłaszczeniach z okresu PRL. Zapadło wówczas wiele decyzji nacjonalizacyjnych niezgodnych z obowiązującym wtedy prawem. Sporo małych, dobrze prosperujących firm rodzinnych (młyny, browary, tartaki) przeszły na własność Skarbu Państwa, chociaż nie było ku temu podstaw nawet w ustawie.

Nieważność decyzji administracyjnych?

Podstaw nie było, ale nie było też sądu administracyjnego, gdzie można by taką decyzję zaskarżyć. Jednak nieważność to nieważność – administracja musi działać w oparciu o przepis prawa, a skoro nie działała, to jej decyzję można albo usunąć z obrotu poprzez stwierdzenie jej nieważności albo przynajmniej uzyskać decyzję stwierdzającą wydanie jej z naruszeniem prawa i to bez limitu czasu od jej wydania. Taka zaś decyzja otwiera drogę do odszkodowania od Skarbu Państwa. Po 1989 r. wielu byłych właścicieli lub ich spadkobierców wystąpiło o stwierdzenie nieważności decyzji z czasów PRL, a następnie po korzystnym rozstrzygnięciu o odszkodowania w trybie art. 160 KPA.

Wyrównanie szkody

Tu zaś po przejściu często długiej drogi musieli zadowolić się jedynie wyrównaniem szkody rzeczywistej, która należy rozumieć jako stratę poniesioną przez poszkodowanego. Stratę można wyrównać albo poprzez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź poprzez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Zatem zwrot przedsiębiorstwa lub jego równowartości jak najbardziej tak. Jednak skoro naprawieniu podlega tylko strata, to korzyści, które utracono w wyniku nieważnej decyzji już nie. Możemy sobie wyobrazić sumę do wyliczenia za okres np. od 1947 do 1995r.  z tytułu utraconych korzyści z prowadzenia przedsiębiorstwa czy  korzystania z nieruchomości.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego

Nic dziwnego, że Skarb Państwa nie miał ochoty ponosić tych konsekwencji. Taki stan był niezgodny z Konstytucją z 1997 r. dlatego Trybunał Konstytucyjny uchylił ten przepis i jeśli chodzi o nieważne decyzje administracyjne wydane po jej wejściu w życie, przysługuje pełne odszkodowanie od Skarbu Państwa. W orzeczeniu z 25.04.2014 r. TK potwierdził tę regułę i uchylenie art. 160 KPA w 2003 r. nic tu niestety nie zmieni. Zatem za nieważne decyzje, wydane przed wejściem w życie Konstytucji, podmioty publiczne odpowiadają tylko w granicach wyrządzonej poszkodowanym straty (wyrok TK z 24.04.2014  SK 56/2012)

Gdzie sprawiedliwość?

Warto jednak pamiętać, że prawo do odszkodowania w mniejszym czy większym zakresie za wydanie decyzji nieważnej istnieje. Skoro zatem organ administracji wydał lub wyda w przyszłości decyzję, która wyrządziła Ci szkodę (dotyczy to również decyzji podatkowych) warto sprawdzić czy przypadkiem nie istnieje, któraś z podstaw nieważności wymienionych w art. 156 par. 1 KPA lub 247 par. 1 Ordynacji podatkowej. Za decyzję nieważną, która wyrządziła nam jakąkolwiek szkodę odszkodowanie od Skarbu Państwa się należy! Zupełnie rzeczywiste odszkodowanie.